Onlangs kwam ik tijdens wat leeswerk op de website van SZH (Stichting Zeldzame Huisdieren) terecht. Een mooie en praktische site en aan te raden voor iedereen die begaan is met dieren en een voorstander van behoud van rassen.
Ik kan het dan niet laten om even de pagina over konijnen te bekijken. Toen ik de foto’s zag en las hoe kritiek de meeste Nederlandse konijnenrassen er voor staan, bedacht ik me dat het eigenlijk helemaal geen zeldzame rassen zijn.
KleindierLiefhebbers Nederland
Kleindierliefhebbers Nederland (KLN) is de enige officiële bond voor kleindieren in Nederland. Zij registreren alle getatoeëerde konijnen in Nederland. Een konijn heeft geen stamboom, maar een uniek en individueel nummer. Een fokker moet lid zijn van KLN en van een (plaatselijke) kleindiervereniging om zijn/haar konijnen te laten tatoeëren. Een vereniging heeft een tatoeëerder die er zorg voor draagt dat het konijn correct getatoeëerd wordt. In het rechteroor krijgt het dier het laatste cijfer van het jaartal (in 2019 dus 9) gevolgd door de verenigingsletters (voor Vlaardingen VR). In het linkeroor krijgt het dier 3 (of 4) cijfers, t.w.: eerst de maand waarin het dier geboren is, in januari dus 1, gevolgd door een volgnummer, eerste dier van deze maand krijgt dus het nummer 101.
Het merkenbureau van KLN houdt een lijst bij waarop de aantallen getatoeëerde konijnen per ras en per provincie gesorteerd staan. In totaal staan er 60 rassen op de lijst van 2018. Deze lijst is op de website van KLN te vinden.
In 2018 zijn er in totaal 28.982 konijnen getatoeëerd. Natuurlijk zijn dat niet alle konijnen in Nederland. Uit onderzoek van NVG en Divebo blijkt dat er ca. 0,6 miljoen konijnen als huisdier in Nederland gehouden worden. Het aantal getatoeëerde konijnen is echter een redelijke graadmeter voor de populariteit van de diverse rassen.
Gezondheid
Om een gezond konijn gezond te houden is een goede verzorging belangrijk, maar ook erfelijkheid speelt een belangrijke rol. Een sportfokker zal altijd streven naar gezonde dieren. Daarvoor zal het zijn/haar dieren goed verzorgen, maar ook letten op genetische gezondheid. Ondanks dat regelmatig ‘nieuw’ bloed noodzakelijk is, zal een fokker ervoor waken om zomaar een konijn in te kruisen.
Rassen
Om genetisch gezonde dieren te hebben is het dus belangrijk om rassen te onderscheiden. Als er geen rassen zouden zijn, zou er één grote poel aan erfelijke eigenschappen zijn, waarin geen onderscheid meer gemaakt kan worden. Diverse afwijkingen kunnen eenvoudig ontstaan, waarmee verder gefokt wordt. Het belang van een ras is hiermee wel duidelijk. Een fokker heeft de schone taak zorg te dragen voor genetisch, fysiek en geestelijk gezonde dieren.
Elk ras heeft zijn unieke kenmerken en eigenschappen, vastgelegd in een standaard. Indien er veel verschillende rassen zijn, betekent dat automatisch ook een breed spectrum aan genetische kenmerken. Keurmeesters zorgen ervoor dat konijnen op tentoonstellingen getoetst worden op basis van de standaard, behorende bij dat ras. Door deel te nemen aan een show krijgt de fokker dus inzicht in de ‘gezondheid’ van zijn/haar konijn.
| Kleurdwerg | 3.726 |
| Nederlandse Hangoor Dwerg | 3.481 |
| Vlaamse Reus | 3.466 |
| Rex hangoordwerg | 17 |
| Angoradwerg | 9 |
| Leeuwenkopdwerg | 9 |
Fokkers zijn dus erg belangrijk voor het in standhouden van genetische, fysieke en geestelijk gezonde konijnenrassen.
In de tabel hiernaast wordt een overzicht gegeven van de top 3 van meest en minst getatoeëerde konijnen in Nederland in 2019.
Een snelle conclusie zou hiermee het onderscheid kunnen aantonen tussen een populair ras, zoals de kleurdwerg en een veel minder populair ras, zoals de Leeuwenkopdwerg.
Betekent een niet populair ras dan ook dat het een zeldzaam ras is?
Of een ras zeldzaam is wordt bepaald aan de hand van de volgende criteria:
- Het aantal actieve mannelijke en vrouwelijke dieren van de populatie
- De mate van inteelttoename per generatie
- De trend in aantal fokdieren (of een populatie een dalende of stijgende trend vertoont)
Een impopulair ras hoeft niet te betekenen dat het ras niet ‘gezond’ is. Als het ras een kleine groep fokkers kent zullen zij er vaak ‘alles’ aan doen om het ras ‘levend’ te houden, waarmee dus gekozen wordt voor kwaliteit, wat weer een goede verzorging impliceert. Handelaren zullen niet snel voor een impopulair ras kiezen, daar er niet aan verdiend zal worden. Hierdoor is de kans op een gezond ras dus juist groter.
Al met al ligt het dus niet aan het ras of het zeldzaam is, maar aan de fokker. Misschien moeten we dus gaan spreken over “zeldzame fokkers” in plaats van zeldzame rassen.
Toekomst
In de (nabije) toekomst liggen een aantal gevaren op de loer die het aantal “zeldzame fokkers” eenvoudig zou kunnen vergroten. Denk hierbij aan:
- Vergrijzing onder de fokkers
- Steeds minder ruimte om dieren te houden
- Vakanties en andere vrijetijdsbesteding die het houden moeilijker maken
- Woonomgeving (o.a. overlast voor de buurt)
- Regelgeving (o.a. “besluit houders van dieren”)
- Ziektes (o.a. verbod op shows en uitsterven van een volledige stal door bijv. RHD)
Het zou dus zomaar kunnen dat bepaalde rassen hierdoor gaan verdwijnen. Om een enkel ras zullen niet veel mensen treuren, maar indien er te veel rassen gaan verdwijnen raken we daarmee ook een deel van ons levend erfgoed en een grotere verscheidenheid kwijt.
Zowel fokkers als liefhebbers zullen zich moeten verenigen en gestructureerd en georganiseerd aan de slag moeten. De fokkers zijn meestal aangesloten bij een kleindiervereniging, maar de liefhebber vaak (nog) niet. Gezien de enorme potentie van 0,6 miljoen konijnen in Nederland ligt de toekomst van de kleindier hobby in de combinatie van die twee. Samen met alle liefhebbers en fokkers zou de kleindierhobby toekomstbestendig kunnen zijn. Uiteraard geldt bovenstaande niet alleen voor konijnen …