Een paar maanden geleden las ik dat er een speciaal soort brok voor binnenkonijnen op de markt zou komen. Niet veel later kwam ook een ander merk met hetzelfde idee.
Ondanks dat ik zelf mijn konijnen buiten huisvest, was mijn nieuwsgierigheid gewekt: hebben binnenkonijnen een ander soort brok nodig? Ik heb inmiddels diverse stukken gelezen en kan je alvast verklappen: ik ben er nog niet helemaal uit …
Tanden, kiezen en skelet
Het voedsel van een konijn behoort voor het grootste deel te bestaan uit ruwvezel, door eigenaren vaak vertaald naar hooi. Daarnaast groenvoer, een klein handje biks, wat kruiden en natuurlijk water. Al dat voedsel bestaat uit voedingsstoffen om de levensprocessen, zoals vertering, ademhaling, verwarming, uitscheiding, instandhouding, reproductie en groei in gang te houden.
De tanden en kiezen van een konijn groeien wel 2 tot 4 mm per week. Om te zorgen dat die groei mogelijk is heeft een konijn o.a. calcium nodig. Ook voor het gezond houden en de groei van de botten is calcium nodig.
In tegenstelling tot veel andere dieren, die calcium naar behoefte uit de voeding opnemen, neemt het konijn alle calcium op. Hierdoor kan een konijn te veel calcium binnen krijgen (bijvoorbeeld door een knaagsteen), waardoor de opname van andere elementen verstoord kan raken.
Een teveel aan calcium wordt niet in de botten opgeslagen, maar in principe met de urine weer afgevoerd. Bij een langdurig teveel kunnen er blaas- en nierproblemen ontstaan. Veel konijneneigenaren zijn dan ook bang dat ze te veel calcium voeren, waardoor sludge, blaasgruis of -stenen kunnen ontstaan.
Calcium, fosfor en vitamine D
Een teveel aan calcium zorgt dus voor blaas- en nierproblemen. Een tekort aan calcium geeft echter ook problemen. Omdat een konijn wel calcium nodig heeft, zal een tekort onttrokken worden aan de botten. Dit kan leiden tot botontkalking, maar ook tanden en kiezen verliezen stevigheid en kunnen zelfs afbrokkelen, met alle ellende van dien.
Het word je dus niet makkelijk gemaakt als eigenaar. Gelukkig is er een richtlijn qua voeding. Het aandeel calcium kan je het best tussen de 0,5 en 1% houden. Dat is makkelijk bij het voeren van brokjes, de toevoegingen staan immers op de verpakking? In het geval van groenvoer zal je zelf een inschatting moeten maken.
Naast de hoeveelheid calcium speelt fosfor ook een belangrijke rol en dan met name de verhouding tussen de hoeveelheid calcium en fosfor. Fosfor zorgt o.a. voor een goede opname van calcium. Een verhouding van 1,5 tot 2 delen calcium en 1 deel fosfor (Ca : P ≈ 1,5-2 : 1) wordt als ideaal gezien.
Om het nog wat ingewikkelder te maken speelt bij de opname van zowel calcium als fosfor ook vitamine D nog een belangrijke rol. Vitamine D zorgt er namelijk voor dat calcium überhaupt opgenomen kan worden in het lichaam. Een tekort aan vitamine D is een van de voornaamste oorzaken van gebitsproblemen bij konijnen!
Zonlicht is de belangrijkste bron voor vitamine D. Het lichaam kan onder invloed van zonlicht vitamine D zelf aanmaken. Dat is zo bij de mens, maar ook bij het konijn. Vitamine D wordt daarom ook wel de zonnevitamine genoemd. De UV-lichtgolven activeren het aanmaken van vitamine D in het lichaam. Helaas telt zonlicht dat via een raam binnenvalt niet mee, glas filtert namelijk de UV-straling uit het licht. Vitamine D-tekort kan dus optreden als een konijn niet voldoende wordt blootgesteld aan UV-licht.
Zonlicht en hooi
UV-straling, in de vorm van zonlicht, is dus (dagelijks) nodig, zodat een konijn voldoende vitamine D kan aanmaken om vervolgens op een juiste manier calcium en fosfor te verwerken. Hooi kan vitamine D bevatten, maar de hoeveelheid hangt af van het uithardingsproces: in de zon gedroogd hooi heeft een hoger gehalte dan hooi dat kunstmatig wordt gedroogd.
Hooi moet op een donkere, droge plaats worden bewaard. Direct zonlicht kan belangrijke vitamines en mineralen in het hooi bederven (MediRabbit: Feeding the houserabbit – Camilla Bergstrøm)
Voer voor binnenkonijen
Dat zou verklaren waarom fabrikanten speciaal voer voor binnenkonijnen produceren. Echter … al zoekend en lezend kwam ik nog een aantal opmerkingen tegen die bij mij de nodige vragen oproepen.
- Volgens onderzoek van Harcourt-Brown zouden konijnen naar buiten moeten kunnen om door zonlicht (UV-B) voldoende vitamine D aan te maken. Deze vitamine hebben de konijnen voornamelijk nodig wanneer hooi onvoldoende beschikbaar is (Harcourt-Brown 1999).
- Sandford (1996) onderschrijft de noodzaak van zonlicht voor konijnen.
- Supplementeren van vitamine D is alleen nodig als er geen toegang is tot zonlicht (Harcourt-Brown, 2001)
- FEDIAF richtlijnen geven een nutritionele behoefte tussen 800 en 1000 IE/kg (FEDIAF – European pet food industry federation, 2013)
- Langdurig voeren van overtollig calcium verhoogt het risico op urolithiasis (Kamphues, 1991) en kan leiden tot verkalking van de zachte weefsels (Löliger en Vogt, 1980; Cheeke, 1987), vooral wanneer de vitamine D-inname hoog is (Kamphues, 1991)
- Bijgevolg is het aanbevolen vitamine D3-gehalte voor konijnen laag en mag het onder praktische omstandigheden niet hoger zijn dan 1000–1300 IE (Nutrition of the Rabbit 2nd edition; de Blas en Wiseman)
- Het uitsluitend binnen houden van een konijn en het niet blootstellen aan UVB-ultraviolette stralen brengt vele problemen met zich mee: vit. D-tekort, dat niet wordt gecompenseerd door voedsel (Vitamin D deficiency in rabbits; Esther van Praag – MediRabbit.com)
- In commerciële voeders moet de vitamine D-suppletie tussen 800 – en 1000 IE/kg zijn en nooit hoger dan 2000 IE/kg (Vitamins in Rabbit Nutrition: literature review and recommendations – Lebas 2000)
- Theoretisch zou suppletie van calcium en vitamine D niet nodig moeten zijn bij het voeren van op hooi gebaseerde diëten, omdat deze voedingsstoffen meestal in voldoende hoeveelheden aanwezig zijn in voedergewassen. (Feeding hay to rabbits and rodents – Marcus Clauss 2012)
Aanbevolen hoeveelheden vitamine D
- < 300 IE/kg is onvoldoende
- Konijnen waar mee gefokt wordt: 600–1000 IE/kg
- Volwassen konijnen: 800–1200 IE/kg
- > 2000 IE/kg is te hoog en kan bij langdurig gebruik Vitamine D vergiftiging veroorzaken
Samenvatting en overwegingen
- De beste manier om konijnen van vitamine D te voorzien is ze regelmatig buiten te laten lopen
- Hooi levert vitamine D mits het voldoende zongedroogd en correct opgeslagen is (vanaf het productieproces totdat het gegeten wordt).
- Het kan voorkomen dat men denkt dat een konijn teveel calcium binnenkrijgt, terwijl het eigenlijk een vitamine D tekort heeft. Verminderen van calcium maakt het probleem alleen maar groter?
- Waarom stoppen fabrikanten zulke hoge waardes Vitamine D in hun voeding als de literatuur aangeeft dat er vergiftiging kan optreden? (Burgess Excel Indoor Rabbit 3500 IE/kg; Sience Selective House Rabbit 2000 IE/kg)
Zoals ik aan het begin van deze post al aankondigde: ik ben er nog niet helemaal uit. Uit de onderzoeken lijkt het alsof extra toevoeging niet nodig is, het zou juist averechts kunnen werken. Er blijven vragen over waar ik nog geen antwoord op heb kunnen vinden:
– Waarom zijn vitaminedruppels niet geschikt?
– Hoe lang blijft vitamine D goed in hooi t.o.v. commerciële voeders?
Mocht iemand antwoorden hebben, laat het weten via het contactformulier.
Kan het zijn dat kleine rassen vaker binnen gehouden worden dan grote rassen?