Er wordt regelmatig over gesproken en in de meeste soorten konijnenvoer zit het verwerkt: luzerne. Maar wat is het en is het inderdaad een alternatief voor ruwvoer?
Wat is Luzerne?
Luzerne (Medicago sativa), ook wel alfalfa genoemd, komt uit de familie van de vlinderbloemigen. Het is een vaste plant die tot wel een meter hoog kan worden en aan het uiteinde trosjes met paarse bloemen draagt. De blaadjes en de bloemen zijn, in tegenstelling tot de stevige stengel, veel fijner. De plant wortelt diep (tot wel 3 meter) en kan dus goed tegen droogte. Als jonge plant heeft het veel weg van klaver.
Een bacterie (Rhizobium Meliloti) vormt wortelknolletjes en deze knolletjes zijn in staat om stikstof te binden en het om te zetten in een opneembare variant. Mede daardoor heeft de plant weinig tot geen bemesting nodig en kan er meerdere keren en een aantal jaren achtereen geoogst worden.
Luzerne wordt wereldwijd voornamelijk verbouwd als veevoeder. Als spruitgroente wordt het ook door mensen gegeten als garnering bij vlees of vis en als toevoeging bij salades en op sandwiches. Het ontkiemde zaad wordt alfalfa genoemd.
Luzerne wordt in Nederland bijna alleen op kunstmatige manier gedroogd. Daardoor ontstaat er een stabiele kwaliteit. Nadeel is dat er relatief veel ‘stof’ ontstaat. Het stof komt voornamelijk van de blaadjes af, waar juist de meeste voedingsstoffen in zitten. Dit stof, vaak gebonden met bijvoorbeeld melasse, wordt als geperste brok toegevoegd of als los product verkocht.
Wat heeft Luzerne te bieden?
Luzerne is heel vezelrijk en heeft door deze structuur een zeer positieve invloed op de spijsverteringsstelsel van dieren in het algemeen. Het darmstelsel van een konijn is bijzonder en afwijkend van alle andere diersoorten. Een uniek mechanisme zorgt ervoor dat in de darmen de verteerbare en niet-verteerbare vezels gescheiden worden. De verteerbare vezels worden opgenomen in de blindedarm. De vezels die niet te verteren zijn verlaten het lichaam als de bekende ronde keutels. De darmen moeten hard werken om al die vezels te transporteren. De onverteerbare vezels stimuleren zodoende de darmwerking
Vezels trekken ook water aan. De toename van vocht zorgt voor een betere opname van voedingsstoffen.
Omdat de tanden en kiezen van een konijn het hele jaar door groeien (wel zo’n 6 cm per jaar!) is het belangrijk dat deze regelmatig slijten. Een konijn moet goed zijn best doen om vezels te vermalen. Door al dat kauwen slijten de kiezen en wordt er tevens meer speeksel aangemaakt. De vertering start dus al tijdens het kauwen.
Luzerne bevat veel eiwit (ca. 16%), is hoog in calcium en laag in suiker (ca. 3% tegenover 10% in de gemiddelde weidehooi).
Is Luzerne geschikt voor konijnen?
Daar zijn de meningen nogal over verdeeld, voornamelijk doordat Luzerne veel calcium bevat. Calcium is belangrijk voor konijnen, o.a. voor de vorming van beenderen en de groei van tanden en kiezen. Calcium moet echter in de juiste verhouding met fosfor aanwezig zijn om door het lichaam goed opgenomen te worden. De wenselijke verhouding tussen calcium en fosfor is 2:1. Luzerne heeft een verhouding van 4:1. Calcium bevindt zich voornamelijk in het blad van de plant en niet zozeer in de stengels.
Als een konijn dus alleen maar Luzernehooi zou eten, krijgt het veel calcium binnen, wat niet goed opgenomen en verwerkt kan worden. Hierdoor ontstaat een reëele kans op nier- en blaasproblemen. Uiteraard moet dat voorkomen worden.
Hoe zit dat dan met Luzerne in krachtvoer? De fabrikanten van konijnenvoer zorgen ervoor dat de scheve verhouding tussen calcium en fosfor weer gelijkgetrokken wordt. Dit doen ze door producten toe te voegen die verhoudingsgewijs meer fosfor bevatten, zoals granen en zemelen.
Wat betekent dit voor konijnen?
Zoals met alles is het belangrijk balans in de voeding te brengen en te voeren wat nodig is. Zo kan een beetje Luzerne een prima aanvulling zijn, zeker als er daarnaast fosforrijk voedsel gegeven wordt (zoals haver, lijnzaad of biergist). Voor drachtige en zogende voedsters en jonge konijnen in de groei kan Luzerne een waardevolle aanvulling zijn. Hoogwaardige eiwitten zijn namelijk erg belangrijk voor de groei. Maar ook volwassen en oudere konijnen kunnen baat hebben bij Luzerne, vanwege de vezels, het lage gehalte aan suikers en de positieve hoeveelheid mineralen.
Mijn conclusie is dat Luzerne wel degelijk een plek kan hebben in het konijnenmenu, mits je bewust voert en de balans tussen calcium, fosfor (en magnesium) in de gaten houdt. Houd maximaal 10 gram per dag aan. Luzerne is minder tot niet geschikt voor konijnen met blaasproblemen door calcium.
Bronnen:
Er zijn veel bronnen te vinden over Luzerne, hieronder een kleine selectie.
- “Luzerne als voedergewas” – Wageningen University Research
- “Feiten en fabels over luzerne” – Voervergelijk.nl
- “Luzerne” – Flora van Nederland
- “Gebitsproblemen door verkeerde voeding” – dierengebit.nl
Wil je meer weten over ruwvezel?
Lees dan ook eens een van de volgende berichten of artikelen
